Oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku

Oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku jest bardzo istotnym elementem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Jest ono tym ważniejsze, gdy spadek obciążony jest długami spadkowymi, które przewyższają jego wartość dodatnią albo gdy spadkobierca nie ma dostatecznej wiedzy o stanie majątkowym spadkodawcy i nie może stwierdzić, czy takie długi mają miejsce.

Zasadniczo, po dowiedzeniu się o śmierci spadkodawcy, spadkobierca ma 4 możliwości działania:
1) złożenie oświadczenia o prostym przyjęciu spadku
2) złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza
3) złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku
4) nieskładania żadnego oświadczenia
Każda z powyższych czynności (albo jej brak) ma określone konsekwencje prawne, które zostaną pokrótce przedstawione.

Proste przyjęcie spadku:
Złożenie takiego oświadczenia powoduje, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe bez żadnych ograniczeń. To znaczy, że możliwa jest sytuacja w której wartość długów pochodzących ze spadku, które spadkobierca musi spłacać, będzie wielokrotnie wyższa niż wartość korzyści, jakie ze spadku otrzymał.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza:
W tym przypadku odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe podlega ograniczeniu do wysokości stanu czynnego spadku, który został określony w spisie inwentarza. Nie oznacza to, że możliwość dochodzenia długu od spadkobiercy ograniczona jest jedynie do przedmiotów pochodzących ze spadku, możliwe jest dochodzenie jego zapłaty z całego majątku spadkobiercy, ale jedynie do wartości określonej jak wyżej.
Jeśli przed złożeniem oświadczenia nie został sporządzony spis inwentarza, wtedy sąd wyda postanowienie o jego sporządzeniu.
W przypadku, gdy przynajmniej jeden spadkobierca złożył ww. oświadczenie, to spadkobierców, którzy nie złożyli żadnego oświadczenia również traktuje się jakby złożyli oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Odrzucenie spadku:
W tym przypadku spadkobierca odrzucający spadek jest traktowany, jakby nie dożył dnia jego otwarcia. Ma to istotne znaczenie dla dalszego postępowania, gdyż implikuje konieczność złożenia stosownych oświadczeń przez osoby będące w kręgu jego spadkobierców ustawowych.
Warto zwrócić uwagę, iż w polskim prawie spadkowym nie ma możliwości zrzeczenia się spadku na rzecz określonej przez zrzekającego się osoby.
Odrębną kwestią jest odrzucenie spadku mające na celu pokrzywdzenie wierzycieli spadkobiercy. W tym przypadku wierzyciel może żądać, aby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego. Jest to możliwe jedynie wtedy, gdy wierzytelność istniała już w momencie odrzucenia spadku. Żądanie takie wierzyciel może zgłosić w ciągu 6 miesięcy od uzyskania wiadomości o odrzuceniu spadku, ale nie później niż przed upływem terminu 3 lat od odrzucenia spadku.

Brak oświadczenia w przepisanym terminie:
Brak oświadczenia spadkobiercy ma takie same skutki prawne jak oświadczenie o prostym przyjęciu spadku.
Jednak, jeśli spadkobiercą jest osoba prawna, albo osoba fizyczna, która nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych bądź istnieją co do niej podstawy do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, wówczas brak oświadczenia ma skutki takie jak złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Termin:
Ogólnie złożenie oświadczeń z puntów 1 - 3 musi nastąpić w ciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się przez spadkobiercę o tytule swojego powołania do spadku (czy najczęściej od uzyskaniu wiadomości o śmierci spadkodawcy). W przypadku, gdy termin ten nie zostanie zachowany, wówczas oświadczenia nie można już złożyć i mamy do czynienia z sytuacja podaną w punkcie 4.
Termin sześciomiesięczny, o którym mówi przepis art. 1015 k.c., jest terminem zawitym i jako taki nie podlega przywróceniu.

Treść oświadczenia:
Interesujące nas oświadczenia powinny zawierać:
- imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego
ostatniego zamieszkania;
- tytuł powołania do spadku;
- treść złożonego oświadczenia.
Powinny zostać w nim także wymienione wszystkie osoby (o których wie składający oświadczenie), które należą do kręgu osób będących spadkobiercami ustawowymi;  konieczne również jest wymienienie wszystkich testamentów spadkodawcy (nawet jeśli składający oświadczenie uważa je za nieważne), danych o ich treści oraz informacji o miejscu ich przechowywania.
Nieważne jest oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia:
Przepisy prawa cywilnego nie przewidują możliwości odwołania złożonego oświadczenia woli o przyjęciu albo odrzuceniu spadku.
Jedyną możliwością ewentualnego uchylenia się od skutków złożenia ww. oświadczeń woli bądź ich niezłożenia, jest przepis art. 1019 k.c. - tj. działanie pod wpływem błędu lub groźby. W tym przypadku stosuje się ogólne przepisy o wadach oświadczenia woli, z drobnymi zmianami:
takie uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli możliwe jest tylko przed sądem, który decyduje o zatwierdzeniu tego uchylenia.
jednocześnie spadkobierca powinien złożyć oświadczenia o przyjęciu albo odrzuceniu spadku.

Częściowe przyjęcie lub odrzucenie spadku:
Zgodnie z zasadami ogólnymi nie jest możliwe częściowe przyjęcie lub częściowe odrzucenie spadku. Od tej zasady istnieją jednak 2 wyjątki:
możliwe jest przyjęcie lub odrzucenie udziału spadkowego z tytułu podstawowego niezależnie od przyjęciu lub odrzucenia udziału spadkowego pochodzącego z innego tytułu.
możliwe jest odrzucenie udziału spadkowego pochodzącego z przyrostu, a przyjęcie udziału przypadającego spadkobiercy powołanemu.

Powołanie do spadku z ustawy i z testamentu:
Spadkobierca powołany do spadku zarówno z testamentu, jak i będący spadkobiercą ustawowym,
może spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy i przyjąć spadek jako spadkobierca
ustawowy.

Jak to zrobić?
Interesujące nas oświadczenia może zostać złożone w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku, jak również mogą zostać złożone w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenia lub przed notariuszem. W 2 ostatnich przypadkach takie oświadczenie jest przesyłane (wraz z załącznikami) do sądu spadku.

Jeśli nie zostało to uczynione wcześniej, to wraz oświadczeniami należy złożyć do sądu wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu.
Oświadczenia mogą być składane w formie pisemnej z podpisami urzędowo poświadczonymi, jak również możliwe jest ich złożenie w formie ustnej - wówczas z takiego oświadczenia jest sporządzany protokół.
Przedmiotowe oświadczenia mogą być składane przez pełnomocnika, a pełnomocnictwo do tej czynności wymaga co najmniej formy pisemnej z podpisami urzędowo poświadczonymi.

Koszty:
W przypadku oświadczenia złożonego do sądu - opłata od pisma z oświadczeniem o przyjęciu lub odrzuceniu spadku: 50 zł
Dodatkowo istnieje także opłata za poświadczenie urzędowe podpisu u notariusza.

W przypadku złożenia oświadczenia u notariusza – maksymalna taksa notarialna wynosi 50 zł.

 Marcin Stachowiak    

Międzynarodowe Targi Poznańskie

Jak uzyskać alimenty na dziecko?

Alimenty od rodzica na dziecko
Sprawy alimentacyjne są jedynymi z najczęściej spotykanych sporów prawnych w Polsce. W praktyce najwięcej emocji i czasu w postępowaniach alimentacyjnych budzi ustalanie przez sąd stanu faktycznego – przede wszystkim ustalenie możliwości finansowych zobowiązanego do świadczeń oraz uzasadnionych potrzeb uprawnionego. Kwestie prawne w sprawach alimentacyjnych nie należą do bardzo skomplikowanych, jednakże należy pamiętać o zasadach w nim panujących oraz o formalnych wymogach tego postępowania.

W tym artykule zajmiemy się kwestią obowiązku alimentacyjnego rodzica w stosunku do własnego dziecka.
Rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest w stanie samodzielnie ponieść kosztów swojego utrzymania. Obowiązek ten nie powstaje, jeśli dochody pochodzące z własnego majątku dziecka wystarczają dla pokrycia kosztów jego utrzymania i wychowania.
Wykonywanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, nie zawsze musi polegać na dostarczaniu pieniędzy, co więcej, najczęściej ma ono inny charakter – polega ono na osobistych staraniach na wychowanie i utrzymanie uprawnionego. W takim przypadku pozostali zobowiązani powinni pokrywać w całości lub części koszty utrzymania lub wychowania uprawnionego.

Zakres świadczeń alimentacyjny:
Zakres alimentów zależy od 2 warunków:
usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do otrzymywania świadczeń alimentacyjnych
możliwości majątkowych oraz zarobkowych zobowiązanego spełniania do świadczeń
Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego mogą kształtować się bardzo różnie, są one uwarunkowane przede wszystkim stosunkami majątkowymi panującymi w danej rodzinie i poziomem jej życia oraz jej środowisku społecznym, jak również wiekiem uprawnionego, potrzebami związanymi z jego edukacją czy rozwijaniem uzdolnień. Usprawiedliwione potrzeby w oczywisty sposób łączą się również z możliwościami o charakterze finansowym, jakie ma zobowiązany do świadczeń.

Warto skupić się na kwestii możliwości zarobkowych zobowiązanego. Wprowadzenie do Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego zapisu o „możliwościach zarobkowych” obok „możliwości majątkowych” ma na celu ograniczenie sytuacji w których zobowiązany celowo zaniża osiągane przez siebie  w czasie trwania postępowania dochody licząc na zaniżoną wysokości alimentów jakie zasądzi sąd. Przepis powyższy ma zapobiegać takim sytuacjom, gdyż sąd bierze pod uwagę nie tylko faktyczny stan majątku i dochodów zobowiązanego, ale również możliwości jakie posiada on w tym zakresie, a co za tym idzie pod uwagę brane są dochody, jakie zobowiązany mógłby osiągać, gdyby czynił w tym kierunku należyte starania. Co więcej art. 136 k.r.o. expressis verbis mówi, że w przypadku, gdyby zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych, w ciągu 3 lat przed ich sądowym dochodzeniem, bez istotnego powodu zrzekł się lub doprowadził do utracenie praw majątkowych albo zrzekł się zatrudnienia lub zmienił je na mniej zyskowne, to zmiany wynikającej z tego faktu nie uwzględnia się przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.
Jednak w chwili zrzeczenia, utraty lub zmiany osoba musi być już zobowiązana do ww. świadczeń (np. dziecko na które zasądzenia alimentów się domagamy było już urodzone).

Jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która był już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne, nie uwzględnia się wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.

Alimenty od męża matki dziecka niebędącego jego ojcem lub od żony ojca dziecka niebędącej jego matką:
W tym przypadku możliwe jest uzyskanie przez dziecko świadczenia, ale tylko gdy jest ono uzasadnione zasadami współżycia społecznego.

Dziecko pełnoletnie:
Obowiązek alimentacyjny utrzymuje się również po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. W tym przypadku rodzice mają jednak możliwość uchylenia się od jego spełniania w 3 przypadkach (wystarczy spełnienie jednego z nich):
dostarczanie świadczeń alimentacyjnych powoduje nadmierny uszczerbek dla utrzymania rodziców
pełnoletnie dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możliwości samodzielnego utrzymania się
żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Alimenty za czas przed wniesieniem powództwa:
Świadczenia alimentacyjne, jak wszystkie świadczenia okresowe, przedawniają się z upływem 3 lat od momentu, w którym były wymagalne. Tak więc w pozwie o alimenty domagać się można alimentów za okres do 3 lat sprzed daty jego wniesienia.
Alimenty za ten okres sąd określi jednorazową sumą pieniężną, której spłatę w uzasadnionych przypadkach może rozłożyć na raty.

Jak to zrobić?
W przypadku, jeśli nie ma możliwości uzyskania dobrowolnych świadczeń, które wypełniałyby obowiązek alimentacyjny od obojga bądź jednego z rodziców, wówczas należy złożyć pozew o alimenty w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania dziecka albo pozwanego rodzica (strona powodowa może zdecydować o właściwości miejscowej). Pozew musi spełniać wszystkie wymogi z art. 126 oraz 187 k.p.c. w tym musi określać wysokości żądanych alimentów (jako wartość przedmiotu sporu podać należy wartość rocznej sumy żądanych alimentów).
W uzasadnieniu pozwu należy szczegółowo wyliczyć wydatki związane z utrzymaniem dziecka, nie pomijając żadnego aspektu, takiego jak: wyżywienie, odzież, edukacja, leczenie, zajęcia dodatkowe, rozrywka, wyjazdy wakacyjne itp.
W przypadku gdy o alimenty na dziecko od jednego z rodziców występuje drugi rodzic, należy również podać wysokość dochodów osiąganych przez rodzica działającego za dziecko, a jeśli to możliwe to konieczne jest także podanie dochodów osiąganych przez stronę pozwaną oraz miejsca jego pracy i innych istotnych informacji niezbędnych dla ustalenie jej sytuacji majątkowej.
W trakcie pierwszej rozprawy sąd nakłania strony do zawarcia ugody w kwestii uprawnień i wysokości świadczeń, w przypadku jej zawarcia ma ona moc ugody sądowej. Jeśli natomiast nie dojdzie do polubownego załatwienia sprawy, wówczas sąd wydaje wyrok, który jest wykonalny natychmiast po jego ogłoszeniu, bez konieczności nadawania mu odpowiedniego rygoru.

Koszty:
Pozew o alimenty na dziecko zwolniony jej ze wszelkich opłat sądowych. 

Marcin Stachowiak

Arsenał na poznańskim Starym Rynku

Umowna zmiana właściwości sądu

Zgodnie z przepisem art. 46 § 1 k.p.c. strony mogą zawrzeć umowę określającą sąd pierwszej instancji właściwy do rozpoznania sporu już wynikłego lub mogącego wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. Na mocy tego przepisu wskazany przez strony sąd będzie wyłącznie właściwy, jeśli strony nie postanowią inaczej lub jeśli powód nie złoży pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Przepis art. 46 § 1 k.p.c. zezwala również stronom na ograniczenie prawo wyboru powoda między kilku sądami właściwymi. Przepis art. 46 § 2 k.p.c. ogranicza możliwość wyboru sądu właściwego, wskazując, że strony nie mogą zmieniać właściwości wyłącznej.

Zmiana właściwości sądu może nastąpić w wyniku zawarcia przez strony tzw. umowy prorogacyjnej, nazywanej również w literaturze umową przedprocesową. Strony umowy mogą zmienić jedynie właściwość miejscową sądu, nie zaś właściwość rzeczową ani funkcyjną, nie mogą zmienić również właściwości miejscowej wyłącznej, uregulowanej w art. 38 – 42 k.p.c.

W przypadku zawarcia umowy prorogacyjnej właściwej, czyli wskazującej tylko jeden sąd miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy, sąd wskazany przez strony staje się sądem wyłącznie właściwym. W ten sposób eliminuje każdą inną właściwość, a więc także właściwość ogólną lub właściwość przemienną.

Warunki określające dopuszczalność, ważność i skuteczność umowy prorogacyjnej określone są nie tylko w przepisie art. 46 k.p.c., ale także w przepisach prawa cywilnego materialnego, dotyczących np. ważności czy formy oświadczeń woli.

Wniesienie sprawy wbrew postanowieniu umowy, przekazującemu właściwość miejscową sądu, daje pozwanemu – i tylko pozwanemu - możliwość podniesienia zarzutu dotyczącego niewłaściwości sądu. Zgodnie z dyspozycją art. 202 k.p.c. zarzut dotyczący niewłaściwości sądu sąd bierze pod uwagę tylko, jeśli został zgłoszony przez pozwanego przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Zarzut tego rodzaju powinien być nie tylko zgłoszony przez pozwanego, ale również należycie przez niego uargumentowany.

Podkreślić należy, iż umowa prorogacyjna nie musi mieć charakteru samodzielnego. Może stanowić oddzielną umowę, lecz może również być objęta materialnoprawną umową stron regulującą konkretny stosunek prawny, stanowiąc wówczas tzw. klauzulę prorogacyjną.

Zazwyczaj, w przypadku typowych umów, klauzula prorogacyjna zamieszczona jest w treści umowy głównej. Bywa jednak również tak, że w treści umowy wskazuje się tylko ogólnikowo np. inny dokument lub inne warunki, które są integralnie z umową główną związane i dopiero w innym dokumencie zawarta jest klauzula prorogracyjna. Ważność takiej zmiany właściwości budzi w doktrynie i orzecznictwie poważne wątpliwości.

Sąd Najwyższy reprezentuje pogląd, zgodnie z którym gdy do umowy dołączony jest regulamin, określający uprawnienia i obowiązki stron, pisemne zawarcie umowy pociąga za sobą także wyrażenie zgody na określenie sądu właściwego do rozpoznania sprawy powstałej z tytułu zawartej umowy zamieszczonej w regulaminie (Postanowienie Sądu Najwyższej z dnia 13 czerwca 1975 r., sygn. II CZ 91/75). Postanowieniom regulaminu strona poddaje się przez sam fakt zawarcia umowy. Takie stanowisko Sądu Najwyższego jest jednak powszechnie krytykowane przez doktrynę.

W praktyce oznacza to, że zawierając jakiekolwiek umowy, nawet te w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, powinniśmy zwracać szczególną uwagę na to, czy ewentualnego sporu sądowego nie przekazaliśmy dobrowolnie pod jurysdykcję sądu w miejscowości oddalonej o setki kilometrów od naszego miejsca zamieszkania.

Marta Kościelska

Budynek Collegium Iuridicum UAM

Dział spadku

Sposoby dokonania działu spadku

Działu spadku dokonać można na dwa sposoby. Pierwszym z  nich jest sądowy dział spadku, natomiast drugim jest dział spadku przed notariuszem. Oba sposoby są trybami ustawowymi. Wybór jednej z dróg należy to uczestników zainteresowanych działem.
Główna różnica pomiędzy ww. trybami polega na tym, że przed notariuszem można dokonać tylko zgodnego podziału. Przed sądem natomiast można dokonać zarówno zgodnego podziału, jak i wyjaśnić kwestie sporne (jeśli są takie). Sąd nie jest również związany wnioskami uczestników co do sposobu podziału (ale jeśli nie ma o to sporu, to co do zasady weźmie je pod uwagę i się do nich przychyli).

Odnośnie formy w jakiej dokonywany jest dział spadku – u notariusza jest to umowa zawarta w formie aktu notarialnego (nie jest to ani darowizna ani zrzeczenie się na rzecz kogokolwiek – w ogóle w postępowaniu spadkowym nie ma czegoś takiego jak zrzeczenie się na rzecz kogoś innego praw do spadku).
Natomiast dział spadku przez sąd dokonywany jest formie orzeczenia wydanego w postępowaniu nieprocesowym.

Kolejną, bardzo istotną kwestią, która bywa często decydująca co do wyboru trybu działu spadku, są jego koszty.

Koszty działu spadku u notariusza:
Maksymalna stawka (czyli zazwyczaj taka jest naliczana) taksy notarialnej zależy od wartości majątku podlegającego działowi:
wartość majątku do 3000 zł – maksymalna opłata 100 zł,
powyżej 3000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł,
powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł,
powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł,
powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000zł,
powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł,
powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowiźnie więcej niż 7500 zł. 

Do tych kwot doliczyć trzeba podatek VAT (23%).

Koszty działu spadku w sądzie:
Kosztem jest opłata od wniosku o dokonanie działu spadku, która wynosi:
wniosek o dział spadku 500 zł
jeżeli wniosek o dział spadku zawiera on zgodny projekt działu spadku 300 zł
wniosek o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności 1.000 zł
jeżeli ww. wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności 600 zł

Reasumując, dział spadku u notariusza, w przypadku zgody wszystkich zainteresowanych co do sposobu działu, będzie szybszy i prostszy (zadaniem notariusza jest dopilnowanie wymogów formalnych umowy o dział spadku oraz udzielaniem odpowiednich porad prawnych jej stronom), ale droższy od postępowania sądowego.
Dział sądowy będzie trochę dłuższy (ale jeśli jest zgoda co do sposobu podziału to nie powinno to być bardzo długie postępowania), ale jest dużo tańszy.

Jak to zrobić?
Podział przed sądem:
Należy do sądu złożyć wniosek o dział spadku (opłacony – wg cennika ww.) Wniosek ten musi być sporządzony w formie pisemnej oraz konieczne jest, aby spełniał wymogi wymienione w art. 187 k.p.c. Właściwym sądem dla tego postępowania jest sąd rejonowy dla miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub należąca do niego część. Na żądanie uczestnika postępowania o dział spadku, sąd właściwy może przekazać sprawę innemu sądowi rejonowemu, w którym znajduje się inna część spadku albo w którego okręgu zamieszkują wszyscy uczestnicy postępowania.
We wniosku o dział spadku wnioskodawca musi wskazać wszystkich uczestników postępowania – tj. spadkobierców i zapisobierców.
Sąd spadku wyznacza posiedzenie, na które zostają wezwani uczestnicy. Na posiedzeniu uczestnicy  zostają przesłuchani przez sąd co do okoliczności istotnych dla działu oraz ewentualnie co do propozycji sposobów jego dokonania. Jeśli sąd poweźmie wątpliwości co do sposobu podziału i innych okoliczności, może dokonać dodatkowych czynności wyjaśniających, powołać biegłych, przesłuchać świadków itp.

Podział przed notariuszem:
W tym przypadku należy udać się do notariusza i postąpić zgodnie z wydanymi przez notariusza zaleceniami.
Podział u notariusza polega na stawieniu się w umówionym terminie u notariusza z dokumentami, które notariusz poleci przynieść oraz na złożeniu przed notariuszem oświadczeń co do sposobu podziału spadku. Notariusz sporządza akt notarialny, który wszyscy uczestnicy podpisują.

Marcin Stachowiak

Ratusz w Poznaniu

Jak skutecznie doręczyć wypowiedzenie?

Jak skutecznie doręczyć wypowiedzenie, czyli krótki komentarz do art. 61 § 1 Kodeksu Cywilnego

    Przepis art. 61 § 1 Kodeksu Cywilnego stanowi, że oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest skuteczne z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Wbrew pozorom przepis ten ma niezwykle doniosłe znaczenie dla każdego, kto musi złożyć oświadczenie woli, np. wypowiedzenie umowy drugiej osobie, a jego interpretacja nie powinna sprawiać większych problemów. Chwila skutecznego złożenia oświadczenia woli ma kluczowe znaczenie dla ustalenia chwili, od której składający oświadczenie jest związany jego treścią.

    Na składającego oświadczenie woli ustawodawca nakłada przede wszystkim obowiązek doręczenia oświadczenia jego adresatowi. Może to nastąpić co do zasady w dowolny sposób, o ile oczywiście ustawa albo umowa zawarta między stronami nie nakłada na składającego oświadczenie obowiązku dochowania szczególnej formy, np. formy pisemnej czy formy aktu notarialnego. Ze względów dowodowych najkorzystniej jest oczywiście skorzystać z usług poczty czy firmy kurierskiej, bowiem taki sposób doręczenia będzie możliwie najprostszy do udowodnienia za pomocą pokwitowania odbioru, na którym umieszcza się datę, a czasem nawet godzinę, odbioru, a odbierający przesyłkę potwierdza jej odbiór własnoręcznym podpisem. Pismo zawierające oświadczenie woli powinno być skierowane na adres zamieszkania osoby fizycznej, adres siedziby osoby prawnej, a w przypadku przedsiębiorcy indywidualnego – na adres prowadzonej działalności gospodarczej.

    Drugim elementem niezbędnym do uznania, że składane oświadczenie woli jest skuteczne i wywołuje skutki prawne jest możliwość zapoznania się z jego treścią przez adresata oświadczenia. Wystarczająca jest sama możliwość zapoznania się, ustawodawca nie nakłada bowiem na nadawcę obowiązku dopilnowania, czy adresat faktycznie np. otworzył przesyłkę i przeczytał zawartą w dokumentach treść.
    Adresat oświadczenia nie ma rzeczywistego wpływu na skuteczność oświadczenia, nie może bowiem w żaden sposób manipulować doręczanym oświadczeniem. W praktyce oznacza to, że niepodjęcie przesyłki w terminie (np. przesyłki dwukrotnie awizowanej) nie ma żadnego znaczenia na skuteczność zawartego w przesyłce oświadczenia woli. Skutku prawnego nie wywołuje również odmowa pisemnego oświadczenia. W takim przypadku przesyłkę uważa się za doręczoną, zazwyczaj momentem doręczenia jest wówczas chwila, w której doręczenie po raz pierwszy stało się możliwe (tj. data pierwszego awizowania).

    Zgodnie z ogólną regulacją zawartą w art. 6 Kodeksu Cywilnego, na adresacie oświadczenia woli spoczywa obowiązek wykazania, że oświadczenie zostało jego adresatowi dostarczone.

    Oczywistym jest, że ważność składanego oświadczenia zależeć będzie także od innych czynników, przykładowo wolności od wad oświadczenia woli czy zachowania określonych w danym przypadku terminów.

Marta Kościelska

Zamek Cesarski w Poznaniu

 

Rozwód kościelny

Trudności i obostrzenia, jakie występują z uzyskaniem rozwodu w naszym kraju, są spowodowane  zapewne wciąż bardzo silną pozycją w Polsce Kościoła Katolickiego i mających wpływ na stanowienie prawa partii politycznych o chrześcijańskiej proweniencji.

    Dla bardzo wielu osób w Polsce niezwykle istotną sprawą jest uzyskanie tzw. „rozwodu kościelnego”.

    Wg Kodeksu Prawa Kanonicznego rozwód nie jest w ogóle możliwy (swoistym wytrychem intelektualnym jest mowa o „kościelnych rozwodach” lub „unieważnieniu małżeństwa kościelnego”), natomiast de facto w taki sposób traktowana jest kościelna instytucja stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego.

    Kodeks Prawa Kanonicznego jasno wymienia przesłanki jakie muszą zostać spełnione aby sąd biskupi mógł stwierdzić nieważność małżeństwa kościelnego – czyli uznać, że małżeństwo jako sakrament nigdy nie było skutecznie zawarte.
Przesłanki te podzielić można na 3 grupy:
1)Przeszkody zrywające:
1. Młody wiek.  Dla mężczyzny 16 lat, a dla kobieta 14 lat. Jednak Kościół dostosowuje ten wymóg do prawa obowiązującego w danym państwie
2. Impotencja i inne podstawy o charakterze płciowym (np. bezpłciowość)
3. Bigamia
4. Sytuacja, gdy jeden z małżonków jest osobą ochrzczoną, a drugi nie
5. Przyjęte wcześniej święcenia kapłańskie
6. Przyjęte wcześniej święcenia zakonne
7. Sytuacja gdy mężczyzna uprowadza kobietę i zmusza ją do zawarcia małżeństwa
8. Sytuacja w której zabija się współmałżonka, by móc zawrzeć nowe małżeństwo
9. Pokrewieństwo. W linii prostej zawsze. W linii bocznej do 4 stopnia
10. Powinowactwo
11. Przyzwoitość (np. sytuacja nawiązania przez jednego z małżonków konkubinatu w sposób jawny i publiczny)
12. Zaistnienie pokrewieństwa spowodowanego aktem adopcji

2)Wady oświadczenia woli – np. złożenie przysięgi pod przymusem, pod wpływem błędu

3)Wady formy kanonicznej

Praktyka działania sądów biskupich wskazuje, że przyczynami uznania małżeństwa kościelnego za nieważnego mogą być także inne przesłanki. Warto wspomnieć, iż w jednym z przypadków za przyczynę nieważności małżeństwa uznano nawet, patologicznie silny związek męża z matką, które uniemożliwiało wzajemne pożycie małżonków.

Jak to zrobić?
Z punktu widzenia działania formalnego, aby uzyskać „rozwód kościelny” należy złożyć wniosek do sądu biskupiego, zwany skargę powodową. Sąd biskupi działa w każdej diecezji. We wniosku należy opisać przebieg małżeństwa oraz, co najważniejsze, udowodnić istnienie jednej z przeszkód lub wad, które wymieniono wcześniej.
Udowodnienie powyższych przesłanek może nastąpić za pomocą różnych środków dowodowych materialnych (np. dokumenty, zaświadczenia, nagrania), jak i niematerialnych (np. świadkowie).

Sąd biskupi wydaje wyrok w pierwszej instancji, a następnie kolejny sąd kościelny wydaje wyrok niejako w charakterze drugiej instancji. Małżeństwo zostaje uznane za nieważne, jeśli oba wyroki są o takiej samej treści.

Czas trwania samego postępowania jest bardzo różny, bowiem zależy od licznych czynników natury faktycznej oraz praktyki działania określonego sądu, jednak należy się przygotować na to, że rozstrzygnięcie nie zapadnie szybko. Generalnie można uznać, iż w przypadku spraw bardzo oczywistych od wniesienia skargi powodowej do wydania wyroku upłynie minimum 1 rok, natomiast w sprawach bardziej skomplikowanych czas ten może wydłużyć się nawet to 5 lub więcej lat – nie ma określonych maksymalnych terminów.

Warto pamiętać, że w postępowaniu w powyższej sprawie występuje instytucja „obrońcy węzła małżeńskiego”. Jest to osoba wyznaczona przez sąd biskupi, która ma za zadanie dowodzić, że małżeństwo jest jednak ważne.

Koszty:
Bardzo istotną kwestią są koszty jakie trzeba ponieść, aby uzyskać „rozwód kościelny”. Nie ma tym zakresie jasno określonego taryfikatora, jednak same kościelne opłaty wynoszą około 1 tysiąca złotych.

Marcin Stachowiak

Zamek Cesarski w Poznaniu

Jak się rozwieść?

W niektórych europejskich krajach rozwód uzyskać można na podstawie oświadczenia złożonego przed urzędnikiem stanu cywilnego, natomiast w Polsce, w sytuacji jeśli nie występują dodatkowe przesłanki, dla uzyskania rozwodu nie wystarczy nawet złożenie zgodnego oświadczenia woli małżonków przed sądem.

Właściwym dla rozpoznawania sprawy rozwodowej jest sąd okręgowy ostatniego wspólnego miejsca zamieszkiwania małżonków. Dzieje się tak w przypadku, gdy przynajmniej jeden z małżonków jeszcze na obszarze jego właściwości zamieszkuje.
Jeśli żadne z małżonków nie mieszka na tym obszarze, wówczas właściwy jest sąd okręgowy okręgu w którym zamieszkuje strona pozwana – tj. małżonek przeciwko któremu wnosi się pozew o rozwód. Jeśli natomiast nie da się ustalić miejsca zamieszkania małżonka pozwanego, wtedy właściwy jest Sąd Okręgowy miejsca zamieszkiwania powoda – tj. małżonka który wnosi pozew o rozwód.

Koszty:
Od pozwu o rozwód pobiera się opłatę stałą w wysokości 600 zł. W szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwe jest zwolnienie od całości albo części kosztów sądowych.

Jak już wcześniej wspomniałem, aby uzyskać rozwód nie wystarczy oświadczenie o woli rozwiązania małżeństwa złożone przez jednego z małżonków, ani nawet zgodne oświadczenie obojga małżonków o istnieniu takiej woli.
Sąd orzeknie rozwód jedynie jeśli nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. W ten sposób przepis Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego określa przesłankę której istnienie warunkuje możliwość orzeczenia rozwodu.

Mimo istnienia przesłanki trwałego i zupełnego rozkładu pożycia, orzeczenie rozwodu nie jest możliwe jeśli na jego skutek ucierpiałoby dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, jak również jeśli jego orzeczenie jest z innych powodów sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Podobnie orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne jeśli z jego żądaniem wystąpił małżonek, który pozostaje wyłącznie winnym rozkładu pożycia, a małżonek niewinny nie wyrazi na niego zgody i brak wyrażenia tej zgody nie stoi w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Jak to załatwić?
W celu wszczęcia postępowania w sprawie o rozwód, należy złożyć we właściwym sądzie okręgowym pozew o rozwód oraz jednocześnie uiścić opłatę od tego pozwu (jest to opłata stała w wysokości 600 zł).

Marcin Stachowiak

Dyrekcja Poczty w Poznaniu