środa, 15 lutego 2012

Rozwód kościelny

Trudności i obostrzenia, jakie występują z uzyskaniem rozwodu w naszym kraju, są spowodowane  zapewne wciąż bardzo silną pozycją w Polsce Kościoła Katolickiego i mających wpływ na stanowienie prawa partii politycznych o chrześcijańskiej proweniencji.

    Dla bardzo wielu osób w Polsce niezwykle istotną sprawą jest uzyskanie tzw. „rozwodu kościelnego”.

    Wg Kodeksu Prawa Kanonicznego rozwód nie jest w ogóle możliwy (swoistym wytrychem intelektualnym jest mowa o „kościelnych rozwodach” lub „unieważnieniu małżeństwa kościelnego”), natomiast de facto w taki sposób traktowana jest kościelna instytucja stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego.

    Kodeks Prawa Kanonicznego jasno wymienia przesłanki jakie muszą zostać spełnione aby sąd biskupi mógł stwierdzić nieważność małżeństwa kościelnego – czyli uznać, że małżeństwo jako sakrament nigdy nie było skutecznie zawarte.
Przesłanki te podzielić można na 3 grupy:
1)Przeszkody zrywające:
1. Młody wiek.  Dla mężczyzny 16 lat, a dla kobieta 14 lat. Jednak Kościół dostosowuje ten wymóg do prawa obowiązującego w danym państwie
2. Impotencja i inne podstawy o charakterze płciowym (np. bezpłciowość)
3. Bigamia
4. Sytuacja, gdy jeden z małżonków jest osobą ochrzczoną, a drugi nie
5. Przyjęte wcześniej święcenia kapłańskie
6. Przyjęte wcześniej święcenia zakonne
7. Sytuacja gdy mężczyzna uprowadza kobietę i zmusza ją do zawarcia małżeństwa
8. Sytuacja w której zabija się współmałżonka, by móc zawrzeć nowe małżeństwo
9. Pokrewieństwo. W linii prostej zawsze. W linii bocznej do 4 stopnia
10. Powinowactwo
11. Przyzwoitość (np. sytuacja nawiązania przez jednego z małżonków konkubinatu w sposób jawny i publiczny)
12. Zaistnienie pokrewieństwa spowodowanego aktem adopcji

2)Wady oświadczenia woli – np. złożenie przysięgi pod przymusem, pod wpływem błędu

3)Wady formy kanonicznej

Praktyka działania sądów biskupich wskazuje, że przyczynami uznania małżeństwa kościelnego za nieważnego mogą być także inne przesłanki. Warto wspomnieć, iż w jednym z przypadków za przyczynę nieważności małżeństwa uznano nawet, patologicznie silny związek męża z matką, które uniemożliwiało wzajemne pożycie małżonków.

Jak to zrobić?
Z punktu widzenia działania formalnego, aby uzyskać „rozwód kościelny” należy złożyć wniosek do sądu biskupiego, zwany skargę powodową. Sąd biskupi działa w każdej diecezji. We wniosku należy opisać przebieg małżeństwa oraz, co najważniejsze, udowodnić istnienie jednej z przeszkód lub wad, które wymieniono wcześniej.
Udowodnienie powyższych przesłanek może nastąpić za pomocą różnych środków dowodowych materialnych (np. dokumenty, zaświadczenia, nagrania), jak i niematerialnych (np. świadkowie).

Sąd biskupi wydaje wyrok w pierwszej instancji, a następnie kolejny sąd kościelny wydaje wyrok niejako w charakterze drugiej instancji. Małżeństwo zostaje uznane za nieważne, jeśli oba wyroki są o takiej samej treści.

Czas trwania samego postępowania jest bardzo różny, bowiem zależy od licznych czynników natury faktycznej oraz praktyki działania określonego sądu, jednak należy się przygotować na to, że rozstrzygnięcie nie zapadnie szybko. Generalnie można uznać, iż w przypadku spraw bardzo oczywistych od wniesienia skargi powodowej do wydania wyroku upłynie minimum 1 rok, natomiast w sprawach bardziej skomplikowanych czas ten może wydłużyć się nawet to 5 lub więcej lat – nie ma określonych maksymalnych terminów.

Warto pamiętać, że w postępowaniu w powyższej sprawie występuje instytucja „obrońcy węzła małżeńskiego”. Jest to osoba wyznaczona przez sąd biskupi, która ma za zadanie dowodzić, że małżeństwo jest jednak ważne.

Koszty:
Bardzo istotną kwestią są koszty jakie trzeba ponieść, aby uzyskać „rozwód kościelny”. Nie ma tym zakresie jasno określonego taryfikatora, jednak same kościelne opłaty wynoszą około 1 tysiąca złotych.

Marcin Stachowiak
Zamek Cesarski w Poznaniu


3 komentarze: